Diagnoza o groźnej, przewlekłej chorobie nerek (PChN) usłyszana przez pacjenta niewątpliwie zmienia jego codzienność, wpływa na stan psychiczny. Ważne jest wówczas, by odpowiednio wcześnie pacjent poznał możliwości spowolnienia rozwoju choroby i tym samym miał wpływ na swoje zdrowie. Odpowiednia, wcześnie wdrożona i kontrolowana dieta daje mu szansę na lepszy komfort życia oraz przesuwa w czasie podjęcie wyczerpującej dializoterapii.
U pacjentów cierpiących na PChN dieta powinna stanowić stały, nieodłączny element terapii. Dieta ma na celu wspomaganie leczenia, utrzymanie prawidłowego stanu odżywienia i zapobieganie niedożywieniu. Jak podkreślają eksperci w komentarzu do „Ogólnopolskiego badania pacjentów nefrologicznych”, organizowanego pod patronatem Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego, w leczeniu dietetycznym PChN szczególną uwagę należy zwrócić na spożycie białka w okresie leczenia zachowawczego, a w przypadku podaży poniżej 0,6g białka /kg masy ciała, o uzupełnienie tej terapii ketoanalogami aminokwasów. „Zastosowanie diety o ograniczonej zawartości białka wiąże się z obniżeniem stężania fosforanów, zmniejszeniem kwasicy metabolicznej, zwolnieniem progresji PChN. Wykazano, że ograniczenie białka w diecie pacjenta wraz z odpowiednią dawką ketoanalogów aminokwasów umożliwia odroczenie leczenia nerkozastępczego od kilku do kilkunastu miesięcy, zaś po rozpoczęciu dializoterapii ryzyko zgonu u osób stosujących taka terapię w okresie predializacyjnym jest istotnie niższe.”
Eksperci z Katedry Żywienia Klinicznego w Gdańsku oraz dietetyk kliniczny dr n. o zdr. Hanna Stolińska, opracowali materiały, będące wsparciem dla pacjentów w leczeniu zachowawczym PChN.
Oto kilka ważnych informacji dot. teorii i praktyki w stosowaniu diety:
1. W praktyce ograniczenie podaży białka dotyczy m.in.: stosowania wymienników jajka i mleka krowiego, które wydają się być niezbędne w tradycyjnej diecie, zwłaszcza z technologicznego punktu widzenia. Mąka ziemniaczana, mąka sojowa, dojrzały banan zastąpią jajko w przygotowaniu ciast, placków i kotletów „wiążąc” składniki. Natomiast mleko krowie można zastąpić mlekiem sojowym, ryżowym, migdałowym czy kokosowym.
2. Ze względu na ograniczenia spożycia białka tłuszcze są drugim obok węglowodanów głównym źródłem energii – należy pamiętać o unikaniu spożywania tłuszczów nasyconych i produktów zawierających cholesterol. Lepiej jest je zastąpić produktami zawierającymi tłuszcze nienasycone (np. oliwa z oliwek i ryby).
3. Węglowodany powinny pokrywać 50-60% całkowitego dziennego zapotrzebowania energetycznego. Głównym źródłem tego składnika odżywczego powinny być pełnoziarniste produkty zbożowe (pieczywo razowe, naturalne płatki, kasze, ryż brązowy, makaron razowy, otręby).
4. Należy zrezygnować z dosalania potraw. Na skutek zaburzonej funkcji nerek w przebiegu ich niewydolności dochodzi do zmniejszenia wydalania sodu i gromadzenia go w organizmie, co skutkuje zatrzymywaniem wody, występowaniem obrzęków, nadciśnienia tętniczego krwi oraz wzmożonego odczucia pragnienia. Dzienne spożycie soli jako głównego źródła sodu nie powinno przekraczać zalecanych 5 g na dobę czyli 1 łyżeczki).
5. Woda o niskim stopniu mineralizacji to szczególnie ważny składnik diety. Eksperci zalecają jej wysokie spożycie, określając, iż pić należy tyle, by mocz miał jasny kolor. Ograniczenia spożycia płynów pojawiają się jednak w okresie schyłkowej niewydolności nerek.
Odpowiednia dieta zawsze stanowi uzupełnienie leczenia farmakologicznego. Należy jednak pamiętać iż, nie istnieje dieta odpowiednia dla wszystkich chorych z PChN. Jej dostosowanie do indywidulanych potrzeb chorego przypomina czasem układanie puzzli, dlatego najlepiej gdyby była konsultowana przez doświadczonego dietetyka.
Na stronie Fundacji „Nadzieja dla Zdrowia” (www.nadziejadlazdrowia.pl) dostępne są materiały dla pacjentów:
• Poradnik dietetyczny „Dieta w przewlekłej chorobie nerek w okresie przed dializacyjnym” opracowany przez dr n. o zdr. Hannę Stolińską – dietetyka klinicznego
• Artykuł – „Zasady żywienia w okresie leczenia zachowawczego” – www.nefro.edu.pl
• Poradnik: „Dieta niskobiałkowa w przewlekłej chorobie nerek – zalecenia i zastosowanie” – opracowany przez prof. S. Małgorzewicz, prof. P. Borek, prof. R. Gellert