21 marca w ramach Europejskiego Miesiąca Świadomości Raka Jelita Grubego obchodzimy Dzień Świadomości Raka Odbytu.
Edukacja pacjenta czyli dlaczego chorzy z rakiem odbytu, powinni nauczyć się „jeździć na rowerze” jeszcze przed interwencją chirurgiczną?
Fundacja EuropaColon Polska opracowała materiały edukacyjne dla osób z rakiem odbytu, które omawiają zagadnienia dotyczące wsparcia psychologicznego, problemu seksualności u chorych z rakiem odbytu oraz rehabilitacji anorektalnej (dna miednicy) mającej na celu poprawę umiejętności prawidłowego wypróżniania się po interwencji chirurgicznej. Mam poczucie, że naprawdę odpowiadamy na realne potrzeby pacjentów, choć może głośno o nich nie mówią, bo to wciąż tematy krepujące. W przypadku mało znanej rehabilitacji anorektalnej, o której nie wiele się mówi, tak naprawdę nie chodzi o samą jazdę na rowerze. Ale wszyscy wiemy, że jeśli już nauczymy się jeździć, to nigdy nie zapomnimy tej umiejętności, nawet po dłuższej przerwie. To pewien nawyk. I dokładnie o to samo chodzi w przygotowaniu pacjenta przed operacją odbytu. Pacjenci powinni nauczyć się prawidłowej pracy mięśni dna miednicy, aby łatwiej i szybciej wrócić do normalnego funkcjonowania po zabiegu chirurgicznym. – wyjaśnia Iga Rawicka wiceprezes Fundacji EuropaColon Polska.
Eksperci radzą
Psycholog Dorota Minta podkreśla potrzebę wsparcia psychologicznego tak dla pacjentów, jak i bliskich, którzy na co dzień opiekują się chorymi. Długoterminowy stres pacjenta w powiązaniu z koniecznością poradzenia sobie z konsekwencjami leczenia, ewentualnym wyłonieniem stomii po zabiegu chirurgicznym, wymaga często profesjonalnego wsparcia psychologa lub psychoonkologa. Pacjenci nadal wzbraniają się przed takimi konsultacjami, a Dorota Minta zachęca do choćby jednej rozmowy, żeby przekonać się czy taka pomoc, może podnieść jakość życia pacjentów i funkcjonowania z chorobą nowotworową na co dzień. https://europacolonpolska.pl/nagroda-wolfram-nolte/wsparcie-psychoonkologiczne-nagroda-wolfram-nolte/
Seksuolog Sylwia Osada odnosi się do tematu intymności w chorobie nowotworowej. Trudny temat, rzadko podejmowany nawet wśród zdrowych osób w starszych wieku. Temat seksualności schodzi na dalszy plan w obliczu choroby zagrażającej życiu. Kiedy do tego dochodzi poważny zabieg chirurgiczny w efekcie czego zmienia się nie tylko wygląd, ale i zasady funkcjonowaniu tej części ciała seks bywa temat zupełnie przemilczany, odsuniętym na dalszy plan, często bez powrotu. https://europacolonpolska.pl/nagroda-wolfram-nolte/intymnosc-nagroda-wolfram-nolte/
Prezentacja fizjoterapeutek dna miednicy, Karoliny Kwiatek-Rolki i Martyny Romanowskiej-Naimskiej, w bardzo otwarty i przystępny sposób zgłębia problematykę rehabilitacji anorektalnej i wielu aspektów związanych z diagnostyką funkcjonalną tej części naszego ciała. Niestety, powszechnym a zupełnie przemilczanym problemem po operacji raka odbytu jest utrata kontroli oddawania stolca, która może w drastyczny sposób wpłynąć na jakość życia osoby chorej. https://europacolonpolska.pl/nagroda-wolfram-nolte/rehabilitacja-anorektalna/
Wszystkie trzy filmy wsparte są uzupełniającymi wywiadami z ekspertkami. Dodatkowym materiałem jest wywiad z pielęgniarką stomijną pt. „Stomia! To nie koniec świata”, w którym Joanna Zakrzewska omawia procedurę kolosotomii, a także udziela niezbędnych wskazówek na temat pielęgnacji sprzętu stomijnego i koniecznych zabiegów higieny ciała, wszystko dla podniesienie komfortu życia chorego. https://europacolonpolska.pl/nagroda-wolfram-nolte/stomia-nagroda-wolfram-nolte/
Pacjentom został również udostępniony „Dzienniczek Defekacji” – niezbędne narzędzie dla lepszego zrozumienia zaburzeń w wydalaniu stolca, dopasowania adekwatnych ćwiczeń i zidentyfikowania problemów, które można zniwelować dzięki rehabilitacji anorektalnej. https://europacolonpolska.pl/nagroda-wolfram-nolte/dzienniczek-nagroda-wolfram-nolte/
Wolfram Nolte Memorial Award
Materiały edukacyjne na temat raka odbytu, powstały w ramach zwycięskiego konkursu „Wolfram Nolte Memorial Award”, ustanowionego przez europejską organizację pacjentów Digestive Cancers Europa (DiCE) Nagroda przyznawana jest za projekt rozwiązujący lokalne, niezaspokojone potrzeby pacjentów i opiekunów w obszarze raka jelita grubego. Fundacji EuropaColon Polska jest laureatką pierwszej edycji tego konkursu, upamiętniającego jednego z pacjentów z rakiem jelita grubego, dla którego wszystkie aspekty podjęte w polskim projekcie miały istotne znaczenie w życiu osoby chorującej na raka jelita grubego. Do realizacji projektu Fundacja EuropaColon Polska zaprosiła Fundację Aenon oraz Fundację STOMAlife.
Wszystkie materiały edukacyjne tego projektu dostępne są na stronie internetowej Fundacji EuropaColon Polska https://europacolonpolska.pl/nagroda-wolfram-nolte/ i obejmują porady psychologa i seksuologa, rehabilitację anorektalną, porady na temat stomii oraz wzór dzienniczka defekacji, do wykorzystania na co dzień.
W 2020 roku ten rzadki nowotwór układu pokarmowego roku został zdiagnozowany u około 12 700 Europejczyków. Często nie powoduje żadnych objawów i może być trudny do zdiagnozowania i leczenia.
Poznajmy przeciwnika
Pod pojęciem raka odbytu kryją się dwie grupy nowotworów złośliwych – rak brzegu odbytu i rak kanału odbytu. Blisko 90% wszystkich nowotworów złośliwych rozwijających się w tej okolicy to raki płaskonabłonkowe (i ich liczne warianty). Dużo rzadziej w odbycie rozwija się rak gruczołowy, czyli taki, który jest typowy dla raka jelita grubego. W Polsce rocznie rozpoznaje się około 220-280 nowych zachorowań na raka odbytu. Rak brzegu odbytu rozwija się w skórze otaczającej odbyt, ale nie dalej niż 5 cm od ujścia odbytu. Rak kanału odbytu powstaje pomiędzy ujściem odbytu, a wyczuwalną w badaniu palcem górną krawędzią zwieracza zewnętrznego odbytu, dlatego tak ważne jest badanie per rectum, bo zmiany można wyczuć w dość łatwy sposób.
Kto choruje na raka odbytu?
Większość przypadków raka odbytu rozpoznaje się u osób w wieku od 50. do 80. lat. Przed 50. rokiem życia rak odbytu występuje częściej u mężczyzn, ale po 50. roku życia częściej pojawia się u kobiet. Nowotwór ten może się rozwijać między innymi wskutek zakażenia wirusem HPV (Human papilloma virus). Za czynniki ryzyka uważa się także analne stosunki płciowe, leczenie obniżające odporność, np. immunosupresja po przeszczepieniach narządów czy palenie papierosów oraz u kobiet przechorowanie raka szyjki macicy.
Objawy raka odbytu
Pierwszym sygnałem jest krwawienie z odbytu oraz wyczuwalny guzek (stwardnienie) w skórze bezpośrednio sąsiadującej z odbytem, w samym odbycie lub w krótkim kanale odbytu. Guzek często ma nierówną powierzchnię. Zdarza się, że pierwszym symptomem choroby jest guz w pachwinie, ponieważ to właśnie w pachwinowych węzłach chłonnych w pierwszej kolejności pojawiają się przerzuty. Takie objawy bezwzględnie wymagają konsultacji lekarskiej i pilnej diagnostyki z pobraniem wycinka do badania mikroskopowego. To ważne ponieważ niektóre z wymienionych objawów mogą towarzyszyć także nienowotworowym schorzeniom, jak żylaki odbytu, szczelina odbytu czy ropień odbytu. Ważne by zmiany nowotworowe wykryć na jak najwcześniejszym etapie.
Metody leczenia
Leczeniem z wyboru raka płaskonabłonkowego kanału odbytu jest jednoczasowa radio – i chemioterapia (nawet w przypadku znacznego zaawansowania). Operacja zarezerwowana jest dla przypadków, w których skuteczność leczenia zachowawczego jest ograniczona, albo dla nawrotu choroby. W przypadku raka płaskonabłonkowego brzegu odbytu zaleca się wycięcie guza w całości (jeśli guz nie jest duży i nie sięga do zwieracza odbytu). Jeśli natomiast rak ma większe rozmiary i/lub niszczy zwieracz, w pierwszej kolejności stosuje się leczenie zachowawcze z jednoczasową radiochemioterapią. W przypadku nieskuteczności lub niepowodzenia takiego postępowania stosuje się leczenie operacyjne, polegające na wycięciu całego odbytu i odbytnicy wraz z wytworzeniem stałej przetoki jelitowej (stomii) na brzuchu. W przypadku raka gruczołowego kanału odbytu postępuje się analogicznie jak w przypadku raka gruczołowego odbytnicy – na ogół konieczna jest rozległa operacja z wycięciem odbytu oraz odbytnicy i wytworzeniem stałej przetoki jelitowej na brzuchu. W przypadku stwierdzenia przerzutów raka odbytu w pachwinowych węzłach chłonnych leczeniem pierwszego wyboru jest wycięcie układu chłonnego pachwinowego.
Operacja a małoinwazyjny zabieg laparoskopowy
Większość operacji raka odbytu w Polsce wykonuje się tradycyjną metodą, podczas gdy w świecie dominują zabiegi wykonywane laparoskopowo. To metoda, która przynosi pacjentom ogromne korzyści. Operacje laparoskopowe to zabiegi minimalnie inwazyjne, które gwarantują szybszy powrót do zdrowia. Blizny pooperacyjne są 10 razy mniejsze niż przy klasycznych zabiegach. Pacjent traci (średnio o 53%) mniej krwi i szybciej wraca do domu oraz normalnej aktywności społecznej i zawodowej.