Opieka paliatywna w Polsce, mimo że należy do najlepiej rozwiniętych na świecie, nadal nie zabezpiecza zapotrzebowania na tę formę opieki medycznej i konieczne są dalsze działania w celu zwiększenia jej dostępności.
W Polsce w 2019 roku funkcjonowało: 488 hospicjów domowych dla dorosłych, 71 hospicjów domowych dla dzieci, 191 jednostek stacjonarnych (oddziały medycyny paliatywnej i hospicja stacjonarne) oraz 155 poradni medycyny paliatywnej. W jednostkach tych zatrudnionych było >2,5 tys. lekarzy oraz>6 tys. pielęgniarek. W 2019 roku ze świadczeń z opieki paliatywnej skorzystało; 62,6 tys. pacjentów – opieka domowa, 36,5 tys. pacjentów – opieka stacjonarna. Niestety w Polsce nadal wielu pacjentów umiera w trakcie oczekiwania na objęcie opieką paliatywną, co nie powinno mieć miejsca.
FORUM MEDYCYNY PALIATYWNEJ 2021 R.
Już po raz szósty w Warszawie spotykali się specjaliści medycyny paliatywnej z całej Polski, by porozmawiać o najważniejszych problemach i kluczowych wyzwaniach w medycynie paliatywnej. Eksperci będą rozmawiać o postępowaniu z pacjentem w ostatnich dniach życia oraz sytuacji hospicjów sprawujących tę opiekę. Celem nadrzędnym Forum jest podnoszenie poziomu i standardu opieki nad osobami nieuleczalnie chorymi w Polsce.
Dwudniowe wydarzenie organizowane przez Polskie Towarzystwo Medycyny Paliatywnej (PTMP) wpisało się na stałe w kalendarz najważniejszych spotkań tematycznych związanych z medycyną paliatywną. Jednym z tematów tegorocznego Forum będzie sytuacja finansowa i organizacja opieki paliatywnej. Dobrze zorganizowana oraz sprawnie funkcjonująca opieka paliatywna daje niewymierne korzyści systemowi opieki zdrowotnej zarówno w aspekcie społecznym jak i ekonomicznym. Jednak, w obecnej sytuacji zabezpieczenie optymalnego poziomu realizacji świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej jest trudne, a wkrótce może stać się niemożliwe.
Wycena świadczeń z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej, przeprowadzona w roku 2015 i obowiązująca obecnie, znacząco odbiega od realnych potrzeb. Dodatkowo pandemia COVID-19 spowodowała podwyższenie kosztów materiałowych i osobowych. W związku z tym wiele hospicjów ma problemy z płynnością finansową i przy braku wsparcia może zostać zamknięta. Konieczne jest pilne podwyższenie wartości świadczenia bazowego uwzględniające rosnące koszty oraz inflację.
Środowisko medycyny paliatywnej apeluje do Ministra Zdrowia o podjęcie działań, które umożliwią szybką poprawę realizacji świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej finansowanych ze środków publicznych.
Eksperci rozmawiali także o optymalizacji współpracy na linii medycyny paliatywnej i medycyny rodzinnej, co jest niezwykle istotne z punktu widzenia obu dziedzin, a przede wszystkim z uwagi na dobro chorych. W czasie forum nie zabrakło też tematyki dotyczącej standardów organizacyjnych, akredytacyjnych w opiece paliatywnej oraz aktualnych zasad postępowania w terapii bólu, w wybranych sytuacjach klinicznych w medycynie paliatywnej oraz kompetencji pielęgniarek opieki paliatywnej.
——————————————————————————————————————————————
Według EAPC Atlas of Palliative Care in Europe 2019 Polska znajduje się na siódmym miejscu w świecie pod względem rozwoju opieki paliatywnej, a na pierwszym miejscu pod względem rozwoju hospicjów domowych. Jednakże w europejskich dokumentach podkreśla się, że opieka paliatywna nadal nie zabezpiecza zapotrzebowania na tę formę opieki medycznej i konieczne są dalsze działania w celu zwiększenia jej dostępności.
Finansowanie:
Sytuacja finansowa większości podmiotów udzielających świadczeń z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej jest bardzo trudna. W ostatnim czasie znacznie wzrosły koszty funkcjonowania jednostek, szczególnie koszty osobowe, które stanowią najbardziej istotny element w pozycji kosztowej opieki paliatywnej. W czasie pandemii wielokrotnie wzrosły też koszt materiałowe, zwłaszcza związane ze środkami ochrony. Należy też zwrócić uwagę na, istotny w hospicjach domowych, wzrost kosztów paliwa.
Środki finansowe przeznaczone przez budżet państwa na finansowanie świadczeń z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej oparte są o wycenę przeprowadzoną przez AOTMiT w 2015 roku. Wówczas w metodologii wyceny przyjęto koszt jednostkowe występujące w opiece paliatywnej w 2014 i 2015 roku. Pierwotna taryfa ogłoszona obwieszczeniem Prezesa AOTMiT w dniu 19 listopada 2015 r. zakładała osobodzień w oddziale medycyny paliatywnej i w hospicjum stacjonarnym na poziomie 7,21 pkt.; dla pacjentów żywionych dojelitowo 9,97 pkt.; dla pacjentów żywionych pozajelitowo 11,53 pkt., natomiast Obwieszczeniem z dnia 29 czerwca 2016 r. została obniżona (osobodzień w oddziale medycyny paliatywnej i w hospicjum stacjonarnym 6,1 pkt.; dla pacjentów żywionych dojelitowo 7,95 pkt.; dla pacjentów żywionych pozajelitowo 9,80 pkt.) i pomimo wielu monitów środowiska do dnia dzisiejszego nie została wyrównana.
Zbliża się rok 2022 mamy inflację oraz znaczny wzrost wszystkich kosztów związanych z działalnością hospicjów. Obecnie nie jesteśmy w stanie podołać rosnącym stawkom wynagrodzeń personelu medycznego, dlatego zauważamy odpływ personelu do innych lepiej płatnych dziedzin medycyny, co jest szczególnie trudne, gdyż części pracowników hospicjów jest również zaangażowana w walkę z COVID. Z powodu pandemii, dla wielu jednostek, których organami założycielskimi są organizacje pozarządowe skurczyły się też możliwości dodatkowego finansowania ze zbiórek publicznych oraz akcji organizowanych przez wolontariuszy. Hospicja mają problem z płynnością finansową i przy braku wsparcia mogą przestać istnieć.
Zmiany usprawniające funkcjonowanie systemu
Stacjonarna opieka paliatywna (oddziały medycyny paliatywnej i hospicja)
Środowisko medycyny paliatywnej postuluje wprowadzenie możliwości sumowania niektórych procedur do wartości osobodnia w stacjonarnych formach opieki paliatywnej np. procedura przetaczanie krwi i preparatów krwiopochodnych w oddziałach medycyny paliatywnej zlokalizowanych w szpitalach. Obecnie pacjenci wymagający przetoczeń są przenoszeni do oddziałów specjalistycznych najczęściej internistycznych, co zwiększa koszty, gdyż zazwyczaj ich hospitalizacja jest rozliczana w sposób najbardziej atrakcyjny finansowo dla jednostki, do której trafia pacjent. Dodanie ceny krwi i preparatów krwiopochodnych do wartości osobodnia będzie tańsze dla systemu. Należy dodać, że proponowane przez nas rozwiązanie odciąży przeładowane obecnie oddziały specjalistyczne, oraz że będzie ono korzystniejsze ze względów epidemiologicznych.
Organizacja i finansowanie poradni medycyny paliatywnej
Środowisko medycyny paliatywnej postuluje podwyższenie ceny punktu w poradni medycyny paliatywnej oraz możliwość rozliczania poradni medycyny paliatywnej w odrębnym zakresie w przypadku wizyty pacjenta w poradni, i w sytuacji, gdy wizyta lekarza, pielęgniarki czy psychologa odbywa się w domu pacjenta. Jest oczywiste, że wizyta w domu pacjenta powinna być wyżej wyceniona, nie tylko ze względu na koszty dojazdu, ale też ze względu na czas zaangażowania zasobów osobowych (ok. 20-30 min – porada, wizyta z dojazdem 1,5 – 2 h). Powyższe fakty powodują, że poradni medycyny paliatywnej jest 155, przy zapotrzebowaniu szacowanym na >300. Tak, więc brakuje > 50 % poradni, a rozkład terytorialny poradni już istniejących, jest nierówny. Z powodu braku dostępności do poradni w niektórych województwach pacjenci są kierowani zbyt wcześnie do hospicjów domowych i tym samym wydłużają się kolejki do tych form opieki. Wprowadzenie zmian organizacyjnych i zmiana sposobu finansowania poradni medycyny paliatywnej, ze zróżnicowaniem porad oraz wizyt domowych, pozwoli na rozwój tej formy opieki paliatywnej i może usprawnić system, skrócić kolejki do hospicjów domowych, a tym samym zwiększyć dostępność do świadczeń gwarantowanych w zakresie opieki paliatywnej i hospicyjnej.
Nielimitowanie świadczeń
Postulat ten kierowany jest przez świadczeniodawców opieki paliatywnej od wielu lat. Według danych z opublikowanych przez Ministerstwo Zdrowia Map Potrzeb Zdrowotnych na okres od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2026 r na świadczenia z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej oczekiwało 2500 osób, w tym 1600 osób oczekiwało na świadczenie w hospicjum domowym ( dane luty 2020). Według szacunków Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej opartych na badaniu Dzierżanowski T. Accessibility of palliative care for adults in Poland. Medycyna Paliatywna/Palliative Medicine. 2020;12(2):75-83. doi:10.5114/pm.2020.97405, w 2018 roku domową opieką paliatywną nie objęto 1/6, a stacjonarną – 1/3 oczekujących pacjentów, z których większość umarła w trakcie oczekiwania na przyjęcie. Zniesienie limitowania świadczeń w zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej jest szczególnie potrzebne w obecnej sytuacji pandemii, gdzie są ograniczenia w funkcjonowaniu podstawowej opieki zdrowotnej. Dla większości pacjentów z zaawansowanymi niepoddającymi się leczeniu postępującymi chorobami wizyty lekarzy i pielęgniarek z hospicjów są często jednymi i jednocześnie najbezpieczniejszymi formami kontaktu z opieką zdrowotną. Dlatego ważne jest zniesienie ograniczeń w dostępnie do tego rodzaju świadczeń. W tej trudnej dla wszystkich sytuacji personel hospicjów w miarę swoich możliwości stara się udzielać pomocy jak największej liczbie potrzebujących pacjentów, niezależnie od limitów.