Jeżeli już dzisiaj nie rozpoczniemy dyskusji i nie podejmiemy odpowiednich kroków, by rozwiązać problemy systemowe w zakresie chorób mózgu, to za kilka lat zderzymy się z falą tsunami gigantycznego kryzysu – alarmuje prof. Jarosław Sławek, prezes Polskiej Rady Mózgu i Polskiego Towarzystwa Neurologicznego. Choroby neurologiczne i psychiczne dotyczą coraz większej liczby osób.Już dziś w Polsce populację osób z chorobami mózgu można szacować nawet na 15 mln osób przy uwzględnieniu zaledwie 12 schorzeń.
Jak wynika z badań Europejskiej Rady Mózgu, co trzeci Europejczyk przynajmniej raz w swoim życiu doświadcza choroby mózgu. Wzrost zachorowalności to nie tylko konsekwencja starzenia się społeczeństwa, ale też zmian cywilizacyjnych. Stres, brak równowagi między pracą a odpoczynkiem, niezdrowy tryb życia sprawiają, iż zaburzenia psychiczne i neurologiczne pojawiają się u coraz młodszych pacjentów, ale również
to zjawisko obserwuje się u osób starszych. Co więcej, jak wynika z prognoz Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), do roku 2030 depresja jednobiegunowa stanie się najczęstszą przyczyną chorób i niepełnosprawności.
Niestety, obecnie brak jest jakichkolwiek działań, które mogłyby przynajmniej doprowadzić do zwolnienia narastającej lawiny. Opublikowany właśnie Raport „Brain Plan dla Polski. Strategia dla zdrowia mózgu”, przygotowany przy współpracy partnerów: Uczelnię Łazarskiego, Kancelarię Prawna DZP, Polską Radę Mózgu, Europejską Radę Mózgu oraz Fundację NeuroPozytywni analizuje szczegółowo istniejącą sytuację oraz przedstawia konkretne propozycje, które mogłyby doprowadzić do pozytywnych zmian w neurologii.
Zdaniem autorów dokumentu kluczowe wyzwania w chorobach mózgu to: niska świadomość problemu, brak profilaktyki, fragmentaryczność opieki, niedofinansowanie świadczeń gwarantowanych w zakresie chorób mózgu oraz nieefektywna alokacja środków, braki kadrowe oraz nieefektywne modele opieki.
Propozycje rozwiązań, przedstawione w raporcie, koncentrują się wokół 3 priorytetów:
1. Konieczność wprowadzenia do systemu opieki zdrowotnej definicji chorób mózgu i uczynienie działań na rzecz osób z chorobami mózgu priorytetem w polityce zdrowotnej państwa.
– Choroby mózgu to zbiorcze określenie obejmujące zaburzenia dotychczas klasyfikowane jedynie oddzielnie jako neurologiczne, psychiatryczne, neurochirurgiczne. Potrzeba stosowania tak holistycznego terminu wynika z dostrzeżenia niemożliwych do rozdzielenia związków pomiędzy strukturą i funkcjonowaniem mózgu a sferą psychiki człowieka.
– wyjaśnia prof. Grzegorz Opala, honorowy prezes Polskiej Rady Mózgu. – Specyfika symptomatologii w odniesieniu zarówno do szeroko pojmowanych zaburzeń psychicznych, jak i stwierdzanych badaniami objawów uszkodzenia układu nerwowego niewątpliwie ułatwiała dotychczasową klasyfikację, ale zarazem powodowała powstanie rozdziału pojęciowego między dwoma wzajemnie się przenikającymi obszarami zainteresowania medycyny.
2. Współpraca miedzy resortami i wprowadzenie opieki koordynowanej, wczesnej diagnostyki i nowoczesnych terapii.
– To drugi z naszych priorytetów – mówi Izabela Czarnecka-Walicka, prezes Fundacji NeuroPozytywni, lider projektu „Brain Plan dla Polski”. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez Uczelnię Łazarskiego, już dziś widać efekty rozszerzenia dostępu do nowoczesnych terapii w stwardnieniu rozsianym oraz schizofrenii.
– W obu przypadkach zauważyliśmy dynamiczny spadek kosztów pośrednich w 2016 roku w stosunku do 2015. Wierzymy, że w rozwijając równolegle nowe koordynowane modele opieki nad pacjentami dotkniętymi chorobami mózgu i czyniąc opiekę nad nimi bardziej kompleksową skala korzyści wyrażonych w wynikach leczenia, jakości życia i efektywności nakładów finansowych będzie rosła z roku na rok – twierdzi dr Małgorzata Gałązka-Sobotka, dyrektor Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego.
3. Stworzenie systemu profilaktyki chorób mózgu.
Działania profilaktyczne powinny się rozpoczynać na poziomie edukacji podstawowej w szkołach, a równocześnie być realizowane we wszystkich grupach wiekowych. Sposób przekazywania informacji powinien być indywidualnie dostosowany do danej grupy odbiorców. Nie wszystkim chorobom mózgu można przeciwdziałać, ale ryzyko ich wystąpienia, a także ryzyko wystąpienia chorób współistniejących można obniżać przede wszystkim za sprawą zdrowego stylu życia. W działaniach promocyjnych organizujące je podmioty powinny się skupiać przede wszystkim na propagowaniu zdrowej diety, unikaniu tytoniu, alkoholu oraz narkotyków, regularnej aktywności fizycznej i umysłowej oraz utrzymaniu ogólnej higieny psychicznej. Stosowanie tych zasad wpływa korzystnie na pacjentów, u których zdiagnozowano chorobę mózgu – pozwala na spowolnienie rozwoju choroby oraz powoduje zmniejszenie uciążliwości jej objawów.
– Choroby neurologiczne generują poważne koszty, zarówno te bezpośrednie związane z ich leczeniem, jak również pośrednie, będące wynikiem tych chorób – gospodarcze i społeczne. Dlatego tak ważne jest, aby przygotowane przez grupę ekspertów klinicystów i ekonomistów rekomendacje „Brain Plan dla Polski” zostały dostrzeżony przez decydentów, a wnioski z nich płynące wpisane do priorytetów polityki zdrowotnej państwa. Konieczne jest zwiększenie nakładów na leczenie chorób mózgu, niezbędne jest wprowadzenie rozwiązań organizacyjnych, które umożliwią prowadzenie właściwej opieki nad chorymi. Istotną kwestią są kadry – brakuje lekarzy neurologów i psychiatrów, brakuje pielęgniarek i rehabilitantów. Bez nich opieka jest po prostu niemożliwa. To ostatni dzwonek, aby zająć się wyzwaniami związanymi z narastającą falą chorób mózgu, bo to prawdziwa fala tsunami! Wierzę, że nasi decydenci odpowiedzialni za stan służby zdrowia w Polsce zechcą pochylić się nad tematem, jesteśmy otwarci na dialog i współpracę na każdej płaszczyźnie. Czekamy tylko na sygnał – powiedział prof. Jarosław Sławek, prezes Polskiej Rady Mózgu i Polskiego Towarzystwa Neurologicznego.
W ocenie autorów Raportu przy opracowaniu metodologii i wdrażaniu Brain Planu konieczne jest oparcie się na doświadczeniach związanych z wdrażaniem innych strategii w obszarze zdrowia publicznego, w tym Narodowej Strategii Onkologicznej (NSO).
– Z uwagi na złożoność problemu rekomendujemy, aby wdrożenie Brain Planu rozpoczęło się właśnie od jednoznacznego określenia ram regulacyjnych w formie aktu prawa powszechnie obowiązującego tj. ustawy lub rozporządzenia – sugeruje mec. Jan Pachocki z Kancelarii DZP. – Opracowanie i przyjęcie ustawy o Narodowym Brain Planie, byłoby najlepszym rozwiązaniem – dodaje.
Kluczowe rekomendacje dla systemu:
Priorytet I. Do systemu opieki zdrowotnej zostanie wprowadzona definicja chorób mózgu, a działania na rzecz osób z chorobami mózgu staną się priorytetem w polityce zdrowotnej państwa.
Postulat 1:
Wprowadzenie definicji chorób mózgu do Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub jednego z aktów wykonawczych, np. Rozporządzenia Ministra Zdrowia ws. priorytetów zdrowotnych.
Postulat 2:
Wprowadzenie rozwiązań mających na celu odwrócenie niekorzystnego trendu rosnącego deficytu kadr medycznych.
Postulat 3:
Zwiększenie finansowania realizowanych świadczeń opieki zdrowotnej oraz dostępu do farmakoterapii, jak również zwiększenie nakładów finansowych na organizacje opieki zdrowotnej, co powinno skutkować wzrostem dostępności do procedur medycznych oraz farmakoterapii, a także podniesieniem skuteczności funkcjonowania opieki medycznej.
Postulat 4:
Poprawa dostępności refundacji nowych terapii farmakologicznych.
Postulat 5:
Zwiększenie świadomości, zwłaszcza dotyczącej konsekwencji społecznych, budżetowych i osobistych, które niosą ze sobą choroby mózgu.
Postulat 6:
Zwiększenie znaczenia badań naukowych (badań klinicznych oraz innych),
w tym również w zakresie nakładów środków publicznych, oraz wzmocnienie roli
Agencji Badań Medycznych.
PRIORYTET II. Opieka nad pacjentami dotkniętymi chorobami mózgu będzie prowadzona w sposób zintegrowany, skoordynowany, przy współpracy międzysektorowej
Postulat 1:
Zintegrowane podejście do opieki nad pacjentami dotkniętymi chorobami mózgu.
Postulat 2:
Wprowadzenie systemowej współpracy między neurologami, psychiatrami, neurochirurgami oraz lekarzami POZ.
Postulat 3:
Wprowadzenie systemowej współpracy między neurologami i psychiatrami
oraz specjalistami z innych dziedzin.
Postulat 4:
Wprowadzanie premiujących jakość rozwiązań z zakresu koordynowanej opieki zdrowotnej.
Postulat 5:
Budowa skutecznego systemu monitorowania jakości w ochronie zdrowia.
Postulat 6:
Wprowadzenie monitoringu ścieżek pacjentów dotkniętych chorobami mózgu.
Postulat 7: Rozwój jakościowych standardów medycznych i organizacyjnych.
Postulat 8:
Wdrożenie rekomendacji dotyczących poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnościami zgodnie z realizacją konwencji dotyczącej osób niepełnosprawnych.
Postulat 9:
Zwiększenie udziału pacjenta w procesie opieki i leczenia.
Postulat 10:
Stworzenie systemu wsparcia dla opiekunów i rodzin osób chorych, a tym samym zmniejszenie kosztów społecznych.
Postulat 11:
Stworzenie platform dialogu, umożliwiających wymianę doświadczeń zarówno między świadczeniodawcami oraz personelem medycznym, jak i między pacjentami. Stworzenie listy ośrodków referencyjnych, których działalność stanowiłaby benchmark dla pozostałych jednostek.
Postulat 12:
Integracja działań Ministerstwa Zdrowia z innymi organami (Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Ministerstwo Rozwoju, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Rada Ministrów). Rozpoczęcie mierzenia wszystkich kosztów, również pośrednich, przy ocenie nakładów na opiekę nad pacjentami dotkniętymi chorobami mózgu.
PRIORYTET III. Profilaktyka chorób mózgu jako jeden z kluczowych elementów efektywnej ochrony zdrowia mózgu.
Postulat 1:
Stworzenie systemu profilaktyki chorób mózgu, opartego na założeniu, że profilaktyka stanowi zarówno dobro wspólne, jak i dobro indywidualne każdego obywatela.
Postulat 2:
Wzmocnienie roli lekarzy POZ w zakresie wsparcia pacjenta w skutecznej profilaktyce.
– Strategiczny raport dla zdrowia mózgu „Brain Plan dla Polski” zostanie przekazany decydentom w polskim systemie ochrony zdrowia z nadzieją, że znajdująca się w nim analiza stanie się podstawą do podjęcia działań poprawiających opiekę nad pacjentami dotkniętymi chorobami mózgu w ramach polskiego systemu opieki zdrowotnej. – dodaje Iza Czarnecka – Walicka, prezes Fundacji NeuroPozytywni.