Wykazano, że wiele powikłań farmakoterapii związanych jest z niekorzystnym działaniem żywności na wchłanianie, metabolizm i wydalanie leków z organizmu. Niektóre z tych interakcji są bardzo groźne i mogą prowadzić nawet do zaburzeń rytmu serca, gwałtownego wzrostu ciśnienia tętniczego krwi albo hipotonii ortostatycznej. Oceniono, że interakcje leków z żywnością mogą istotnie pogorszyć skuteczność leczenia, wydłużyć okres hospitalizacji oraz w konsekwencji zwiększyć jego koszty.
Działanie większości leków podanych pacjentowi zależy od bardzo wielu czynników. Wiąże się ono w dużym stopniu z uwalnianiem leku z tabletek lub kapsułek, z jego wchłanianiem, transportem, dystrybucją oraz wydalaniem leku i jego metabolitów z organizmu. Niezmiernie ważne są także przemiany biochemiczne jakim lek podlega w organizmie. Zakres i szybkość tych przemian warunkują, jaka będzie aktywność biologiczna powstałych metabolitów leku oraz jaki będzie czas i skuteczność jego działania.
Większość składników naszej diety (takich jak: białko, tłuszcze, błonnik, flawonoidy, furanokumaryny, składniki mineralne witaminy, kofeina, tyramina i inne) może modyfikować praktycznie każdy etap farmakokinetyki leku, tj. wchłanianie i biodostępność oraz metabolizm i jego wydalanie. Większość poznanych dotychczas interakcji pomiędzy żywnością a lekami wiąże się z wchłanianiem leku, jego przemianami biochemicznymi w organizmie, głównie w wątrobie i jelitach, oraz jego wydalaniem. Czasami dochodzi także do synergicznego działania leku i składników żywności, przy czym siła działania leku może ulec zwielokrotnieniu. Tabela 1 przedstawia możliwe mechanizmy i skutki interakcji. Ryc.1 przedstawia przykłady interakcji pomiędzy składnikami żywości a lekami.
Wiele leków przyjmowanych przewlekle może również wpływać na wchłanianie i trawienie różnych składników pokarmowych oraz pogarszać stan odżywienia.
Tabela 1. Skutki interakcji pomiędzy składnikami żywości a lekami.
| Faza interakcji | Mechanizm interakcji | Skutek interakcji | |
| Farmakokinetyczna | Zmniejszenie wchłaniania leku | Zmniejszenie stężenia leku zmniejszenie skuteczności leku, opóźnienie działania leku | |
| Zwiększenie wchłaniania leku | Zwiększenie stężenia leku, silniejsze działanie leku, przyspieszenie działania leku | ||
| Zmniejszenie metabolizmu leku | Zwiększenie stężenia leku, zwiększenie ryzyka toksyczności | ||
| Zwiększe-nie metabolizmu leku | Zmniejszenie stężenia leku, zmniejszenie skuteczności leku | ||
| Zmniejszenie wydalania leku | Zwiększenie stężenia leku | ||
| Zwiększenie wydalania leku | Zmniejszenie stężenia leku, zmniejszenie skuteczności | ||
| Farmakodynamiczna | Antagonizm | Zmniejszenie działania leku | |
| Synergizm | Zwiększenie działania leku, zwiększenie ryzyka toksyczności |
Tabela 2. Przykłady możliwych interakcji pomiędzy składnikami żywności a lekami
Wpływ składników żywności na zmniejszenie wchłaniania leku: Błonnik pokarmowy – Leki antydepresyjne (np. Amitryptylina) Błonnik pokarmowy – Naparstnica (np. Digoxin, Bemecor) Wapń (Mleko, produkty mleczne) – Tetracyklina, fluorochinolony Wpływ składników żywności na zwiększenie wchłaniania leku: Tłuszcz pokarmowy – Preparaty teofiliny (np. Euphyllin) Wpływ składników żywności na metabolizm leku: Flawonoidy, furanokumaryny – Blokery kanału wapniowego (np. Nitrendypina) (Sok grejpfrutowy) Flawonoidy, furanokumaryny – Lowastatyna (Sok grejpfrutowy) Tyramina – Inhibitory MAO (np. phenelzyna isoniazyd, furazolidon) (Sery dojrzewające, kiełbasy typu salami, przejrzałe owoce) Synergiczne działanie składników żywności i leków: Kofeina (kawa, napoje typu cola, – Preparaty teofiliny (np. Euphyllin) napoje energetyzujące) |
Tabela 3. Zalecenia:
Aby uniknąć interakcji pomiędzy lekiem a żywnością, STARAJ SIĘ PRZESTRZEGAĆ następujących ZASAD:
1. Zawsze czytaj ulotkę dołączoną do leku. Jeśli czegoś nie rozumiesz, zapytaj lekarza lub farmaceutę.
2. Popijaj leki wodą (pełną szklanką). Herbata, kawa, mleko mogą zmniejszać wchłanianie leku. Sok grejpfrutowy zaburza metabolizm leku w organizmie.
3. Nie mieszaj leku z posiłkiem ani nie zażywaj go tuż przed, w trakcie lub tuż po jedzeniu (chyba że zaleci to lekarz), ponieważ może to zmienić działanie leku.
4. Nie mieszaj w gorącym napoju leku, gdyż wysoka temperatura może zmniejszyć jego skuteczność.
5. Jeśli posiłek zaburza działanie leku, najlepiej jest go zażyć 1-2 godz. przed lub 2 godz. po posiłku.
6. Nie zażywaj preparatów witaminowo-mineralnych w tym samym czasie co leki, ponieważ mogą one zaburzać ich wchłanianie.
7. Nigdy nie zażywaj leków razem z napojami alkoholowymi.
źródło: izz.waw.pl